Een overtuigde twijfel,
vastberaden en met vaste voet trotseren ze de zwaarte!

Een boom stelt zich op voor een leeg blad papier. Een 3D-printer wacht op commando's om een vorm te kunnen maken. Een min of meer willekeurige collectie artefacten ligt in de hoek van een kale tentoonstellingsruimte te wachten totdat iets of iemand kracht op haar uitoefent. De artistieke praktijken van Dan Declerck, Tom Lambeens en Remco Roes mogen zeer uiteenlopend zijn, ze verhouden zich alle drie op een bepaalde manier tot de grote constanten in het leven. Ze omcirkelen hun respectievelijke nulpunten en vanuit die artistieke beweging tekent zich een spoor af dat met 'overtuigde twijfel' zichtbaar wordt gemaakt.

Dan Declerck bouwde voor deze tentoonstelling een aantal toestellen die natuurkundige constanten pogen te vatten. De toestellen zijn echter niet bedoeld om een wetenschappelijk resultaat te bekomen. Juist de weerstand en de omwegen van het maken, zorgen ervoor dat de apparaten - hoewel functioneel - juist als sculpturen gelezen dienen te worden.

Het werk van Tom Lambeens ontstaat vanuit een uiterst persoonlijke benadering van de constante (aanwezigheid) van onze complexe omgeving. Zijn benadering van zwaartekracht traceert deze constante doorheen de kunstgeschiedenis - van menhirs, zuilen en gewelven, via de ontwikkeling van de contrapost houding, tot het verdwijnen van de horizonlijn als anker in het beeld. Zijn tekeningen vormen bliksemafleiders die hem in staat stellen de wereld op deze manier te bekijken.

Remco Roes tracht zich een weg uit de zwaartekracht te stapelen - uit de chaos te ordenen - uit de willekeur te ontwerpen. Vanuit een willekeurige verzameling materiaal maakt hij smaakakkoorden, zoekt hij beeldresonanties en ontdekt hij patronen in de ruimte. Objecten worden markeringen waarmee hij (be)tekent.

Overtuigde twijfel stelt de daad van het maken tentoon - de daad van het tentoonstellen in vraag - en maakt zo een omcirkelende beweging rond de lege afgrond waarop we onherroepelijk staan.

Geen kunst, geen wetenschap?
Het werk in deze tentoonstelling levert geen enkele vorm van wetenschappelijk resultaat op, daarover mag geen twijfel bestaan. De oorspronkelijke experimenten werden ruim honderd tot tweehonderd jaar geleden bedacht, succesvol uitgevoerd en ondertussen vervolmaakt.

De tentoongestelde apparaten zijn louter een getuigenis van het traject die werd doorlopen, de vragen die werden gesteld, de inzichten die werden gevormd en de oplossingen die werden bedacht met behulp van de huidige technische middelen. Veel vragen drongen zich wellicht destijds op dezelfde manier op. Het is boeiend om zich in de hoofden van de onderzoekers van weleer te wanen en te ontdekken hoe zij oplossingen hebben verzonnen.

Ik noem mijn toestellen sculpturen, waarvan de onderdelen zich hebben gevormd, niet artistiek gedreven maar door functionaliteit. Jammer dat veel mensen de schoonheid van technische componenten niet opmerken. Het zijn meestal objecten die tot het uiterste zijn geoptimaliseerd, in alle eenvoud, zonder franje en met een hoge graad van abstractie."

Remco heeft de gave om ons anders te laten kijken naar deze voorwerpen, door ze te "objectiveren" en volledig te ontdoen van hun context of functie. Er ontstaan nieuwe spanningen, symmetrieën, verhoudingen en disproporties met andere objecten. Het loont zonder twijfel de moeite om dit spel te observeren.

Het nieuwe vormgeven.
Dick Swaab poneert de stelling in zijn boek (We zijn ons brein, 2010) dat er geen vrije wil bestaat. Dat we, bij manier van spreken, functioneren en denken onder invloed van de mechaniek die we genetisch hebben gekregen en die verder ontwikkelde tijdens ons verblijf in de baarmoeder en gedurende de prille eerste jaren van ons leven.

Ik ben trouwens blij, in deze context, dat ik de hersenen heb gekregen die mij doen denken dat ik tevreden mag zijn met de hersenen die ik heb gekregen! "Dit is verwant aan Spinoza's gedachtengoed" merkte Remco op bij het citeren van deze redenering. Heeft hij gelijk? Komt deze vorm van verlichting oorspronkelijk van mijn favoriete filosoof? Dit kan geen toeval zijn! In de geest van zijn overtuiging pogen we ondertussen de geheimen van de natuur verder te ontrafelen of ons ten minste erover te verwonderen.

Anderzijds ben ik blij te mogen leven in de huidige tijd, waar kennis niet meer in je hersenen moet worden opgeslagen of in duffe bibliotheken maar ruim, genereus en interactief wordt aangeboden op het internet. (Leve Wikipedia, je kan rekenen op mijn jaarlijkse bescheiden bijdrage) Hierdoor ontstaat er een nieuwe vorm van bewustzijn. Je kan kennis meteen raadplegen, toepassen en verwerken. Een aangepaste vorm van onderwijs dringt zich op!

Een derde gegeven die mij ontzettend blij stemt is de intrede van de betaalbare 3D printer. "Jouw verbeelding is de enige beperking", de slagzin van LEGO, slaat op het gebruik van een aantal specifieke bouwstenen. De iconische legobouwsteen is ontstaan in de vroege jaren van de heropbouw na WOII. Misschien is het einde van de Lego-bouwdoos in zicht, maar zeker niet het einde van de verbeelding! Want de 3D printer doet het universeler: waardoor je zelfs geen basis-bouwstenen meer te hoeft gebruiken:

's Avond, in bed, bedenk ik een vorm, of een reeks oplossingen, en val vergenoegzaam in slaap. Op dit ogenblik is het concept van de vormgeving reeds gebeurd. Zonder het te beseffen, en zonder pijn, werken mijn hersenen 's nachts verder aan het project. 's Morgens, uitgeslapen (meestal, maar niet altijd!), begeef ik mij naar m'n computer. Na wat virtueel boetseren in "Openscad" spuit de printer geduldig met een verhit draadje bioplastic, traag maar gestaag, het eerder bedachte volume.

Er ontstaat een nieuwe stiel: "De nieuwe makers" worden ze trendy genoemd. Niet de ambachtslui met de vele geheimen en knepen van het vak en de obligate grijze stofjas, maar hipsters die achteruit leunend naar een iMac beeldscherm turen en de 3D ontwerpen naar hartenlust zoomen, schuiven, kantelen, rekken, trekken en ondertussen koffiedrinken. Vrije bibliotheken van virtuele objecten zijn ruim verkrijgbaar op het web. Grote gemeenschappen en werkgroepen leveren volop lange lijsten van de meest uiteenlopende objecten. Er bestaat geen beroepsgeheim meer. Leve de open source gedachte! De derde industriële revolutie rukt op, of is het reeds de vierde?.

Soms vraag ik mij af: heeft Dick Swaab ook een 3D printer?

3D print van een camerasteun in Openscad

Morfische velden
Als technisch opgeleide, door wetenschap begeesterde mens ben ik niet vrij van enige indoctrinatie in het afwijzen van het metafysische. Hoewel ik mij steeds meer interesseer in het standpunt van de bevlogen Rupert Sheldrake. (Brits auteur, van opleiding celbioloog, die bezighoudt met parapsychologie)

Hij stelt dat er een collectief extern bewustzijn bestaat waar we, ieder van ons, toegang toe hebben. Hij introduceert het begrip: "morfogenetische velden". Net zoals we een stem direct aan een persoon kunnen toewijzen, kunnen we patronen in dit veld detecteren en herkennen. Een hond voelt het veld van zijn baas naderen en wordt een tiental minuten voor de thuiskomst onrustig. Grote formaties vogels of scholen vissen bewegen gesynchroniseerd in dezelfde richting gedirigeerd door een gemeenschappelijke beslissing.

Sheldrake spreekt van morfogenetische resonantie alsof onze ideeën meetrillen met de kennis en gevoelens van vele wezens rondom ons en zelfs vóór ons. Sterker nog hij beweert dat alle materie, misschien in minieme mate, deze velden beïnvloeden of accumuleren.

De objecten die door Remco worden geselecteerd, gegroepeerd en tentoongesteld concentreren dit veld. De aandachtige bezoeker voelt de resonantie en begrijpt wat Remco hiermee bedoelde. Net zoals we van muziek houden maar misschien niet kunnen zingen noch een instrument kunnen bespelen, hou je van de scenografie van Remco maar zou je het zelf niet kunnen verzinnen. Plug jezelf in en laat je drijven op de veldlijnen van deze tentoonstelling.

Vanzelfsprekend is het de bezoeker toegestaan aan deze morfische velden te twijfelen.

DDC 2017

Remco Roes 2017


Tom Lambeens 2017


Cavendish balans in opbouw Dan Declerck 2016